چگونه فرزندی اندیشه‌ورز پرورش دهیم؟

برای پرورش فرزندانی اهل تفکر و اندیشه به دو بستر اساسی نیاز داریم:

• محیط اجتماعی آزاداندیش
• محیط خانوادگی گفتگومحور

محیط آزاداندیش چیست؟

۱- محیط اجتماعی آزاداندیش محیطی است که دارای ویژگی‌­های زیر است:

• دور از تعصب
• پذیرای تفکر نقاد
• مروج خلق ایده های جدید
• منطبق بر دموکراسی

• مشتاق یادگیری و رشد
• استقبال از تفاوت‌­ها
• مجاز به ورود صداهای متفاوت

محیط گفتگومحور چگونه است؟

۱- محیط خانوادگی گفتگومحور محیطی است که دارای ویژگی‌­های زیر است:

• والدگری آگاهانه
• دارای تعارض مثبت
• اهل امید
• محیط امن
• مشتاق یادگیری
• اهل تغییر

با چه مهارت‌هایی وارد یک جامعه اندیشمند شویم؟

۱) پرورش روحیه سپاس و توجه به ارزش‌­ها:

• به فرزندان کمک کنیم، ارزش‌­ها را بشناسند و به آنها بها بدهند.
• برای اخلاقیات ارزش قائل شوند.
• از خوبی­‌ها تجلیل کنند.
• ارزش­‌های انسانی را گرامی بدارند.
• زیبایی‌­های حقیقی را تحسین کنند.
• به تفاوت­‌ها احترام بگذارند.
• از آرمان­‌های یک جامعه سالم محافظت کنند.

۲) پرورش تفکر عاطفی و تقویت احساسات سالم:

• آرمان­‌ها و اهدافشان را با علاقه دنبال کنند.
• نسبت به سایر مخلوقات با محبت باشند.
• به سهم خود ارزش­‌ها را تقویت کنند.
• نسبت به تفاوت­‌ها و مخالفت­‌ها سازگار باشند.
• نسبت به نعماتی که در اختیار دارند سپاسگزار باشند.
• با تمام مخلوقات دوستانه برخورد کنند.
• مشوق خوبی‌­ها در جهان اطراف خود باشند.

۳) پرورش تفکر هنجار و اخلاقی:

• خود را ملزم به رعایت اخلاقیات کنند حتی وقتی بطور کامل مطلوب آنها نیست.

• برای خدمت به دیگران آمادگی داشته­ باشند و صرفاً منفعت­‌طلب نباشند.
• به دنبال ایده­‌هایی برای بهتر کردن اوضاع باشند.
• امید به ساخت جهانی بهتر را در سر داشته باشند.
• سهم خود را در بهبود شرایط تقبل کنند.
• تعادل بین خواسته‌­های شخصی و آنچه به نفع همگان است را رعایت کنند.
• خواهان خیر همگانی باشند.

۴) پرورش تفکرهمدلانه و دگراندیش:

• نسبت به شرایط دیگران باملاحظه باشند.
• مهربان و دلسوز دیگران باشند.
• مراقب قضاوت­‌ها و تصمیمات خود نسبت به دیگران باشند.
• خواهان رشد جمعی و پرورش انسان­‌های اطراف خود باشند.
• دغدغه مسائل انسان­‌های جهان نزدیک و دور خود را داشته ­باشند.
• تلاش کنند شرایط و نیازها و ادراکات افراد مختلف را درک کنند.
• از صمیمیت با افراد دیگر هراس نداشته ­باشند.
• دارای قوه تخیل بالا برای درک دنیای دیگران باشند.

۵) پرورش تفکر فعال و برنامه ریز:

• فرصت سازمان‌دهی امور را داشته باشند.
• در تصمیم‌­گیری‌ها مشارکت داده­ شوند.
• قدرت اجرای تصمیمات شخصی را داشته ­باشند و بتوانند نتایج آن را پیش‌­بینی کنند.
• در فضای خانه، مدرسه و اجتماع نقش سازنده‌­ای به آنها اعطا شود.
• از آنها خواسته شود مسئولیت رفتار و احساس و تفکر خود را بپذیرند.
• به آنها فرصت ایفای نقش­‌های آتی در حد خودشان داده شود.
• از آنها خواسته شود برنامه­‌هایی برای یاریگری به دیگران در سر داشته ­باشند.
• از آنها خواسته شود طرح­‌هایی برای مراقبت از آرمان­‌ها و ارزش­‌ها در سر داشته­ باشند و اجرا کنند.

سخن آخر

در پایان والدین و معلمان باید تلاش کنند تا با ایجاد یک محیط مناسب با ویژگی‌های فوق، جهت پرورش و رشد کودک یا فرزند خود گام بردارند. برای درک مفاهیم بیشتر به مقاله ویژگی فرد متفکر مراقبتی مراجعه گردد.

نویسنده: دکتر مهرنوش هدایتی