سخنی با معلم ها در مورد قوانین گفتگو در حلقه کندوکاو

اگر دانش ­آموزان قوانین گفتگو در حلقه را رعایت نکردند و در حین بحث با هم مشاجره نمودند، تسهیلگر و معلم چه کاری می ­تواند انجام دهد؟

می‌دانیم که حلقه کندوکاو بدون توجه به گرایشات، تمایلات و هیجانات کودکان و نوجوانان از پویایی باز می‌ماند لذا نیازی به سرکوب هیجانات نیست و نباید فضای حلقه را خشک و منطقی پیش برد؛ اما از این نکته نیز نمی­توان غافل بود که گاهی هیجانات می‌توانند مسیر درست بحث را منحرف کند.

ایجاد فضای مناسب برای مشارکت دانش­آموزان درحلقه کندوکاو

اگر در کلاس درس هیجاناتی مثل ترس یا خشم بین همکلاسان یا میان دانش‌آموز و معلم حاکم باشد، این هیجانات منفی روی پیشرفت گفتگو تاثیر مخرب گذاشته و سبب خروج بحث از مسیر پیشرفت معرفتی می‌شود. در چنین شرایطی ممکن است دانش‌آموزان بجای استدلال با هم جدل کنند و خشونت کلامی یا ابراز خشونت یا تحقیر در رفتار و حالات بدن را امری موجه قلمداد کنند و حتی گاهی اگر بحث مطابق میل آنها پیش نرفت، با همین نتیجه‌گیری حلقه را ترک کنند.

در این وضعیت معلم بجای آنکه بستری برای رشد فکری دانش­آموزان فراهم کند، مدرسه را با معضلی جدید مواجه ساخته است. از آنجا که اصل اساسی حلقه کندوکاو دموکراسی است، تسهیلگر نمی­تواند افراد را مجبور به ماندن در حلقه کندوکاو یا مشارکت در گفتگو کند. حتی اگر قوانین مدرسه به دانش­آموز حق خروج از کلاس را ندهد، آن فرد می­تواند در فضای گفتگو شرکت نکند و سکوت اختیار کند و چنین تصمیمی بی­تردید برای پیشرفت مباحثات مناسب نیست و می­تواند به­سرعت مورد تقلید افراد قرار گیرد.

 اگر تسهیل­گر به روند گفت‌وشنود کلاس خود نگاهی بیاندازد، احتمالاً بجای ژرف­اندیشی و دیالوگ، فضایی پرشور، گفت‌وگویی آتشین و مسئله‌ای داغ را می‌بیند که هیچ اصولی بر آن حاکم نبوده است. در این فضا یا مسئله مورد علاقه و دغدغه دانش‌آموزان مطرح نشده، یا اگر مسئله برای دانش ­آموزان جذاب بوده روند کندوکاو و احترام به عقاید متفاوت درست پیش نرفته ­است. گاه نیز عده­ای از دانش‌آموزان با اتحاد هیجانی که دارند، امکان بررسی موضوع با دیدگاه خلاق و نقاد را به گروه نمی­دهند. آنها با اصرار روی موضع خود حتی با استدلال­های غیرمنطقی اما تبانی­شده، سعی در شکست بحث منطقی دارند. اغلب دوستانی که گرد دانش­آموز قوی کلاس قرار دارند با تایید استدلال غیرمنطقی او امکان بررسی پیامدها و واکاوی جنبه ­های مختلف ایده­ها را نمی­دهند.

چند راهکار برای معلم جهت مدیریت کردن حلقه کندوکاو

*تسهیلگر باید آرامش خود را حفظ کند. برای درک مطلب به مقاله سخنی  با معلم­ها در مورد حلقه کند وکاو مراجعه گردد.

*تسهیلگر یا معلم با طرح سوالات مناسب برای تمام اعضای حلقه(نه فقط افراد دردسرساز) تاثیر هیجانات آنها را بر قضاوت­ها و رفتارهایشان روشن می­سازد.

*معلم یا تسهیلگر می­داند تبانی دانش­آموزان با فرد قوی به آنها احساس امنیت می­دهد و مخالفت حتی به شیوه غیرمنطقی برای آنان هویت به ارمغان می­آورد، لذا بدون سرکوب این نیازهای حقیقی به دانش­آموزان کمک می­کند به این نیازهای خود آگاه شوند و آنها را به شیوه سالمی پاسخ بگویند.

*همدلی و قراردادن خود در موقعیت دیگری و بررسی صحت دلایل خشم نیز می‌تواند از دیگر راه‌های تعدیل هیجان حاکم بر مباحثه گروهی باشد.

*معلم­ها از دانش­آموزان درخواست مواضع و راهکارهای جایگزین نماید. برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله سخنی با معلم­ها جهت مشارکت دانش­آموزان در حلقه کندوکاو مراجعه گردد.

*تسهیلگر از خشم فعال یا منفعل دانش­آموزان هراسی ندارد و به آنها کمک می ­کند تا ریشه­های عصبانیت، ترک، پرخاشگری، سکوت یا قهر خود را در عدم تحمل آرای متفاوت پیدا کنند.

*تسهیلگر برای آنکه از همین شرایط ناگوار برای تأمل بیشتر بهره بگیرد، می­ تواند از دانش‌آموزان درخواست مثال نقیض نموده، و آنها را نسبت به مسئولیت تصمیم و داوری‌شان آگاه سازد.

سخن آخر

با توجه به مطالب فوق دانستیم اگر معلم از روشهای مدیریتی مناسب و دوستانه استفاده نماید، موفق خواهد شد که دانش­آموزان را وادار نماید با رعایت قوانین گفتگو در حلقه کندوکاو، با افراد کلاس وارد مباحثه شده و بدین ترتیب همه اعضای کلاس از مثمر ثمر بودن حلقه کندوکاو لذت خواهند برد.

نویسنده: دکتر مهرنوش هدایتی