داستان تحقیقاتی در مورد ذهن پویای دانش آموزان

«ذهنیت پویا» (Growth Mindset) در برابر «ذهنیت ایستا» (Fixed Mindset) اصطلاحی بود که اولین بار توسط کارل دوک (Carol Dweck) در کتاب ذهنیت: روان‌شناسی نوین موفقیت(Mindset: The New Psychology of Success, 2006) تبیین شد. از نظر دوک کارآفرینان موفق دارای ذهنیت پویا هستند، در حالی که افراد شکست‌خورده ذهنیت ایستا دارند. برای درک مطالب بیشتر به مقاله تاثیر فلسفه بر ذهن مراجعه گردد.

نحوه انجام تحقیق بر روی دانش ­آموزان

دوک در پژوهش مشهوری در دوازده مدرسۀ مختلف شهر نیویورک از بیش از ۴۰۰ دانش‌آموز کلاس پنجم آزمونی نسبتاً ساده گرفت؛ پس از آنکه دانش‌آموزان آزمون خود را به اتمام می‌رساندند، پژوهشگران نمرۀ آن‌ها را اعلام می‌کردند و با جمله‌ای ساده دانش­آموز را تشویق می‌کردند بدین صورت که نیمی از کودکان به خاطر هوش سرشاری که داشتند تشویق می‌شدند و نیمی دیگر به خاطر تلاششان مورد تشویق قرار می‌گرفتند. (به نیمی از دانش‌آموزان گفته می‌شد که «به نظرم تو خیلی باهوشی» و به نیمی دیگر گفته می‌شد که «به نظر می‌رسد خیلی با جدیت کار کرده‌ای»).

سپس به دانش‌آموزان اجازه داده می‌شد تا میان دو آزمون متفاوت بعدی، یکی را انتخاب کنند. عنوان یکی از آزمون‌ها «مجموعه معماهای دشوارتر از آزمون اول» بود؛ اما به ایشان گفته می‌شد اگر آن را انتخاب کنند، و برای حلش تلاش کنند، چیزهای خیلی خوبی یاد خواهند گرفت. گزینۀ دیگر، آزمونی ساده بود که عنوانش «آزمونی مشابه آزمون قبل» بود.

چگونه دانش­آموزان انتخاب می­ کنند؟

دوک دریافت نوع تعریف و تمجیدی که از دانش‌آموزان کلاس پنجم شده بود، در انتخاب‌های ایشان در آزمون‌های بعدی بسیار تأثیرگذار بود. گروهی که بابت تلاش جدی‌شان مورد تحسین قرار گرفته بودند، ۹۰% آزمون‌ دشوارتر را انتخاب کرده بودند، در حالی که اغلب دانش‌آموزانی که به خاطر هوش‌شان مورد تعریف و تمجید قرار گرفته بودند، به سراغ آزمون ساده‌تر رفته بودند! دوک نتیجه گرفت وقتی دانش‌آموزان به خاطر هوشی خدادادی مورد تشویق قرار می‌گیرند، به صورت ناخودآگاه این پیام به ایشان مخابره می‌شود که «تلاش تو مهم نیست، مهم این است که باهوش به نظر برسی. بنابراین، خطر اشتباه کردن را به جان نخر!» برای درک مطلب به مقاله پرورش فرزند متفکر مراجعه گردد.

ادامه تحقیقات

دوک در ادامۀ پژوهش‌اش به همان کلاس پنجمی‌ها آزمون دیگری داد که بسیار دشوار طراحی شده بود. نتیجۀ جالب این بود که دانش‌آموزانی که در اولین آزمون بابت سخت‌کوشی تحسین شده بودند، برای درک معما‌ها تلاشی جدی می‌کردند اما در مقابل، دانش‌آموزانی که در آزمون اول بابت هوش‌شان مورد تشویق قرار گرفته بودند، خیلی زود دلسرد و ناامید می‌شدند! دوک نتیجه گرفت که ترس از اشتباه و شکست، مانع آموختن افراد در سنین مختلف می‌شود. برای مفاهیم بیشتر مقاله انگیزش تحصیلی مطالعه شود.

در نهایت و پس از پایان این آزمون، دانش‌آموزان هر دو گروه ناگزیر بودند تا میان نگاه کردن به ورقۀ کسانی که از خودشان بدتر و کسانی که بهتر بودند، یکی را انتخاب کنند. دانش‌آموزانی که بابت هوش‌شان مورد تشویق قرار گرفته بودند برای تقویت اعتماد به نفس‌شان، خود را با دانش‌آموزانی مقایسه می‌کردند که نتایج آزمون بدتری گرفته بودند اما کسانی که در اولین آزمون بابت سخت‌کوشی تحسین شده بودند، دوست داشتند ورقه‌های آزمون کسانی را ببینند که نمره­های بالاتر داشتند زیرا می‌خواستند متوجه اشتباهاتشان شده، از پاسخ‌های غلط خود درس بگیرند و دریابند که چگونه می‌توانند بهتر شوند.

سخن آخر

پیرو تحقیقات و آزمایش­های انجام شده توسط محققین متوجه شدیم که رفتار ما برای تشویق یا تنبیه کودکان بر انتخاب­های بعدی آنها تاثیر می­گذارد، در نتیجه والدین یا معلمان برای انجام رفتارهای خود باید دقت کافی را در نظر داشته باشند تا کودکان تحت تاثیر آن رفتار، در بقیه مراحل تصمیم­ گیری عکس ­العمل­های مناسب و سازگار از خود بروز دهند.

نویسنده: دکتر روح الله کریمی