آیا فلسفه به اندیشه­ ورزی ربط دارد؟

 به نظر می‌رسد نسبت مادر و فرزندی میان فلسفه و سایر علوم در گذشته موجب می‌شده است تا یاران علم در حین اشتغال به هر یک از شاخه‌های تخصصی از جمله تاریخ، فقه، ادبیات، علوم اجتماعی و… واجد مهارتهای حداقلی در فلسفه‌ورزی باشند.

گسترش شاخه‌های درسی در عصر مدرن هم نتوانست به کسب مهارت‌های فکری – فلسفی کمک کند. برای مطالب بیشتر به مقاله پرورش فرزند متفکر مراجعه گردد.

وضعیت فلسفه و اندیشه ­ورزی در جهان

برخی از کشورها با تغییر ساختار آموزش به یادگیری اندیشه ­ورزی و تامل در زمینۀ رشته‌های تخصصی و برخی دیگر با تأکید بر فلسفه و تفکر نقادانه در دورۀ آموزش عمومی، پیش از شروع دورۀ تخصصی، در صدد رفع این معضل برآمده‌اند.

این در حالی است که در ایران در دورۀ مدارس یا آموزش عمومی و حتی در تدریس دروسی مانند فلسفه و منطق در آموزش پیش از دانشگاه، ارتقاء مهارت‌های فکری‌ـ فلسفی را به دنبال ندارد، و در دورۀ آموزش عالی و دانشگاه­ها نیز توجه چندانی به ارتقاء چنین مهارتهایی نشده است.

چگونه به سمت اندیشه ­ورزی قدم برداریم؟

متاسفانه آموزش و مدارس امروزی، نسل‌های جدید را به قبول همان دانش‌ها، واقعیت‌ها، مناسبت‌ها و ارزش‌هایی وامی‌دارد که نسل ما قبل‌ آنها، درست می‌داند. برای مفاهیم بیشتر به مقاله سبک آموزش در مدارس رجوع شود.

در آموزش امروزی چنین فرض می‌شود که گویی دانش ­آموختگان نیازی به تأمل، تحلیل، ارزیابی و نقد مطالبی که به آنها یاد داده‌ می‌شود، ندارند. چونکه معتقدند چنین بررسی و تحلیل نقادانه‌ای پیشتر در نسل‌های گذشته انجام شده است. نقطه ثقل تفکر مستقل و اندیشیدن توسط یادگیرنده یا همان دانش­آموختگان است، به همین دلیل واژه «یادگیری» می ­تواند جایگزین کلمه «آموزش» شود، هرچند روشن است که هر نوع یادگیری مستلزم نوعی آموزش و هر نوع آموزش مستلزم نوعی یادگیری است.

نقش ویژه‌ و منحصر به فردی که «فلسفه» در میان الگوهای مختلف یادگیری تأملی یا همان اندیشه­ورزی یافته است از همین جهت است این رابطه متمایز از رابطه‌ای است که فلسفه با نظام آموزش سنتی برقرار می‌کند. چند وقتی است محققین فسلفه­ورزی را از کودکی پیشنهاد می ­دهند، مانند دوره­های «فبک» که هم اکنون در بسیاری از کشورهای جهان در حال برگزاری می­باشد و کودکان با حضور در حلقه ­های کندوکاو موفق به آشنایی با روشی نوین در اندیشه ­ورزی می­ گردند. برای درک مطلب بیشتر به مقاله سخنی با معلم مراجعه گردد.

سخن آخر

امروزه باید جایگاه تفکر و اندیشه ­ورزی در آموزش برجسته شود. و معلمان و مربیان با گذراندن مدارج ترقی و آموزش دیدن در سبکهای نوین فلسفه و اندیشه­ ورزی می توانند در جهت تغیر برای روش سنتی تدریس قدم برداشته و به سبک و سوی دیگری گام بردارند.

نویسنده: دکتر روح الله کریمی